نوروتراپی چیست؟
تمامی فعالیت‌های روزمره ما، چه ذهنی و چه فیزیکی، با فرماندهی مغز انجام می‌شود. اما گاهی ممکن است مغز ما به دلایل گوناگون در انجام برخی وظایف خود از مسیر عملکرد طبیعی‌اش خارج گردد و باعث شود که ما دچار مشکلاتی مثل عدم تمرکز، اضطراب، مشکلات خواب و … شویم.
نوروتراپی مجموعه‌ای از روش‌های درمانی است که کمک می‌کند مغز به عملکرد طبیعی خود برگردد و بهترین بازدهی و کارکرد را داشته باشد. در واقع ما در نوروتراپی روش‌های درست عملکرد ذهنی در حوزه‌های آسیب‌دیده را به مغز یاد می‌دهیم.
انواع روش‌های نوروتراپی:
- نقشه مغزی (QEEG)
- تحریک الکتریکی فراجمجمه‌ای (tDCS)
- تحریک مغناطیسی فراجمجمه‌ای (rTMS)
- نوروفیدبک
- آزمون IVA+
- نرمافزار کاپیتان لاگ
- نرمافزار Memory Gym
- نرم‌افزارهای شناختی
مزیت‌های نوروتراپی
- نوروتراپی یک شیوه درمانی غیرتهاجمی و بدون عوارض جانبی است. بنابراین حتی برای گروه‌های خاص مثل بانوان باردار نیز قابل اجرا و بی‌خطر است.
- در بیماری‌هایی که درمان دارویی ممکن است با عوارض جانبی همراه باشد یا لازم است فرد برای مدت زمان طولانی تحت درمان دارویی قرار بگیرد، نوروتراپی می‌تواند یک جایگزین موثر باشد.
- حتی افراد عادی نیز با استفاده از روش‌های نوروتراپی می‌توانند عملکرد مغزی خود را ارتقا و مهارت‌های شناختی و هیجانی خود را بهبود دهند.
- نوروتراپی یک «درمان شخصی‌سازی شده» است. یعنی متخصص نوروتراپی براساس نقشه مغزی هر کس، روند درمان خاص و منحصر به فردی را برای او طراحی و اجرا می‌کند.
اختلالاتی که نوروتراپی می‌تواند به بهبود آن‌ها کمک کند:
بیش‌فعالی، کمبود توجه، شب‌ادراری، لکنت زبان، اختلال تیک، اضطراب، افسردگی، اختلالات یادگیری، مشکلات خواب، پرخوری، دردهای مزمن، اوتیسم، آلزایمر و مشکلات شناختی سالمندان.
نقشه مغزی
فرض کنید در یک راهرو که چندین اتاق با درهای بسته در آن است قرار دارید. از شما خواسته می‌شود که بدون نگاه کردن به داخل اتاق‌ها مشخص کنید که ساکنین کدامیک مشغول به کار و فعالیت هستند. شما چه کار می‌کنید؟ احتمالاً پاسخ شما این است که با گوش دادن!
اتاقی که افراد داخل آن در حال کار باشند باید سر و صدای بیشتری داشته باشد. در روش نقشه‌برداری مغز نیز با اندازه‌گیری میزان فعالیت الکتریکی سطح مغز، می‌توان تعیین کرد که در کدام بخش‌های مغز فعالیت بیشتر یا کم‌تری انجام می‌گیرد. سپس این اطلاعات با جمعیت نرمال مقایسه می‌شود تا متخصص بتواند به مشکلات احتمالی در عملکرد نواحی مختلف مغز پی ببرد.
نقشه مغزی به‌خوبی نشان می‌دهد که کدام قسمت مغز و تا چه حد دچار اختلال عملکردی شده است و براین اساس می‌تواند بهترین راهنما برای انتخاب نوع درمان باشد. هم‌چنین در مقایسه با شیوه‌های تشخیصی دیگر از نظر هزینه مقرون به‌صرفه است.
حتی افراد سالم هم می‌توانند با انجام نقشه‌برداری مغز، به بررسی عملکرد مغز خود پرداخته و راه‌های پیشگیری از بروز اختلالات و مشکلات احتمالی مغزی را در پیش گیرند.
تحریک الکتریکی فراجمجمه‌ای (tDCS)
در مغز همه ما میلیون‌ها سلول عصبی وجود دارد که این سلول‌ها از طریق جریان‌های الکتریکی با هم در ارتباط هستند و فعالیت‌های روزمره ما را تشکیل می‌دهند. گاهی در بخش‌هایی از مغز میزان فعالیت این سلول‌ها به دلایلی از حالت طبیعی خود خارج می‌شود (کمتر یا بیشتر می‌شود).
در چنین شرایطی می‌توان از طریق روش tDCS، عملکرد سلول‌های مغزی را به حالت نرمال برگرداند. در این روش جریان الکتریکی ضعیفی (در حد ۱ یا ۲ میلی آمپر) که از یک باتری کتابی نشأت می‌گیرد، به مغز وارد می‌شود و کمک می‌کند تا جریان الکتریکی مغز و میزان فعالیت‌های سلول‌های عصبی آن تغییر کند و اصلاح شود. این درمان یک روش غیرتهاجمی است و عوارض جانبی خاصی به دنبال ندارد. فقط ممکن است محل اتصال الکترودها به سر کمی با خارش و گزگز همراه باشد.
این روش می‌تواند در افراد سالم به بهبود عملکرد آن‌ها منجر شود و هم‌چنین درمانی موثر برای اختلالاتی از قبیل افسردگی، اضطراب، بی‌خوابی، سردردهای میگرنی، بازتوانی سکته مغزی، اختلالات تکلمی پس از سکته‌های مغزی، پارکینسون، آسیب‌های ناشی از ضربه به نخاع، کاهش اشتها و بهبود حافظه در افراد مبتلا به آلزایمر باشد.
نورو فیدبک
نوروفیدبک روشی درمانی است که در آن با استفاده از تکنیک‌های خاصی به مغز آموزش می‌دهیم که چگونه کارکرد خود را اصلاح کند. در این شیوه لازم است ابتدا میزان و نحوه فعالیت بخش‌های مختلف مغز (مشابه آن‌چه در نقشه‌برداری مغز گفته شد) اندازه‌گیری شود. در مرحله بعد با تدوین یک برنامه آموزشی اختصاصی توسط کارشناس، در طول جلسات به فرد آموزش داده می‌شود که چطور فعالیت مغزی خود را کنترل کند تا به وضعیت نامطلوب بازنگردد.
این روش به‌ویژه به بهبود اختلال بیش‌فعالی-کمبود توجه کمک بسیاری می‌کند و می‌تواند درخصوص اختلالات دیگری از جمله ناتوانی‌های یادگیری، اختلالات اضطرابی، اختلالات مربوط به سو مصرف مواد، افسردگی، میگرن، تیک و اختلالات خواب، به‌عنوان یک درمان مکمل تأثیرات درمانی را افزایش دهد. این روش هم‌چنین نتایج مطلوبی در بهبود نشانگان کودکان طیف اوتیسم دارد.
آزمون IVA+
آزمون IVA+ یک نرمافزار روانشناختی کامپیوتری برای بررسی توجه و تمرکز و ابزاری برای تشخیص بیش‌فعالی است. در این آزمون توجه دیداری، شنیداری و کنترل تکانه فرد سنجیده و با جامعه نرمال مقایسه می‌شود.
نرمافزار کاپیتان لاگ
نرمافزار کاپیتان‌لاگ یک نرمافزار ویژه بازتوانی است که به ارتقا و بهبود کارکرد و مهارت‌های مغزی افراد کمک می‌کند و قابلیت استفاده برای کودکان و بزرگسالان را داراست. نرمافزار کاپیتان‌لاگ یک برنامه تخصصصی و بسیار دقیق در زمینه ارزیابی انواع حافظه، انواع توجه و تمرکز، ادراک اعداد، پردازش دیداری و شنیداری، سرعت پردازش ذهنی و … است.
هم‌چنین این مجموعه شامل ۵۰ برنامه آموزشی همراه با تمرینات بسیاری برای بهبود حیطه‌های مختلف عملکرد مغزی است که به متخصص این امکان را می‌دهد که با توجه به وضعیت فعلی مراجع برنامه آموزشی خاص او را تدوین و اجرا کند.
کاپیتان‌لاگ یک برنامه بازتوانی قوی برای ارتقا عملکرد شناختی سالمندان به شمار می‌رود. حتی افراد با عملکرد نرمال و ورزشکاران نیز می‌توانند با استفاده از تمرین‌ها و برنامه‌های توصیه‌شده از سوی متخصص، عملکرد خود را به سطح بالاتری ارتقا دهند.
نرمافزار Memory Gym (باشگاه حافظه)
نرمافزار Memory Gym مجموعه‌ای آموزشی به منظور ارتقای عملکرد حافظه در افراد است. این نرمافزار به گسترش تفکر کلامی، انواع حافظه و توانایی پردازش اطلاعات کمک می‌کند و شامل تمریناتی جهت بهبود حافظه فعال، حافظه کوتاه‌مدت دیداری و شنیداری، حافظه تأخیری، پردازش اطلاعات دیداری و شنیداری، یادآوری، بازشناسی، مهارت حل مسأله، استدلال منطقی و … می‌باشد. مجموعه باشگاه حافظه در سطوح مختلفی طراحی شده و کلیه سنین ۶ تا ۸۰ سال را پوشش می‌دهد.