بازی درمانی بهترین روش درمانی کودکان. بازی بخش جدانشدنی از زندگی کودکان است. بازی کردن به کودکان فرصت میدهد تا مهارتهای حسی-حرکتی خود را تقویت کنند، یاد بگیرند که از قوانین و مقررات پیروی کنند، مهارتهای اجتماعی خود را افزایش دهند و نقشهای آینده خود را در طول بازیها تمرین کنند. برای درک بهتر بازی درمانی مطلب ذیل را بخوانید.
بازی برای کودکان یک امر ضروری است درست مثل نیاز به اکسیژن برای زنده ماندن.
کودکان در طول بازی از تصاویر ذهنی، حس کنجکاوی و حل مسئله در دنیای خیالی و نمادین استفاده میکنند، یاد میگیرند چطور فعالیتهای خود را سازماندهی کنند و برای رسیدن به هدفهای گوناگون نقشه بکشند. یکی دیگر از ویژگیهای مثبت بازیها این است که در بازی کسی کودک را قضاوت یا ارزشیابی نمیکند بنابراین کودکان فرصت دارند که در طول بازی اشتباه کنند و از اشتباههای خود درس بگیرند. به همین خاطر است که بازیها بهترین فرصت برای یادگیریهای جدید و رشد مهارتهای شناختی کودکان میباشد.

انواع بازیهای کودکانه
بازیهای حسی–حرکتی بازیهایی هستند که در آنها فعالیت فیزیکی و جسمانی بیشتر وجود دارد. این بازیها علاوه بر تقویت نیروی جسمانی، به هماهنگی بیشتر حواس پنجگانه یکپارچگی حسی کودکان کمک میکنند و به طور کلی نقش موثری در بهبود رشد جسمانی کودکان دارند.
در بازیهای نمایشی کودکان معمولاً نقش افراد دیگر را عهده میگیرند، سناریوهای متفاوتی را طرحریزی میکنند و در خلال این موقعیتهای فرضی، به مهارتهای متفاوتی از قبیل همدلی با دیگران، مهارتهای تصمیمگیری و حل مسئله دست پیدا میکنند.
شاید بتوان بازیهای تقلیدی را جزئی از بازیهای نمایشی دانست. در این بازیها کودکان مشاهدات روزمره خود از محیط پیرامون و زندگی خانوادگی و اجتماعی را بازسازی میکنند، نقشهای متفاوتی مثل پدر و مادر بودن، دانشآموز بودن و یا نقش شغلهای متفاوت را همانندسازی میکنند. بازیهای تقلیدی به کودکان کمک میکنند که برای پذیرش نقشهایی که در بزرگسالی به عهده خواهند داشت آماده شوند.
در این بازیها، کودکان بیشتر از دیگر شکلهای بازی، از قوه تخیل خود استفاده میکنند. بازیهای نمادین به کودکان امکان میدهد که دغدغهها، افکار و نگرانیهای خود را در قالب داستانهای تخیلی و شخصیتهای نمادین نشان دهند.
فعالیتهایی مثل بازی با آجرهای خانهسازی، خمیر بازی، گلبازی و امثال اینها، بازیهایی هستند که قوه خلاقیت، مهارتهای دستورزی، توجه پایدار و درک فضایی کودکان را تا حد زیادی پرورش میدهند.
«شما میتوانید در یک ساعت بازی، درباره یک شخص چیزهای بیشتری کشف کنید تا در یک سال مکالمه» پلاتو
ساختار بازی درمانی
در بازی کودکان فکرها، نگرانیها و احساسات خود را به راحتی بیان میکنند، نسبت به ویژگیها و توانمندیهای خود آگاهی بیشتری پیدا میکنند، فرصتی دارند که این توانمندیها را بیشتر کنند و به ویژگیهای مثبت خود باور داشته باشند. بازی برای کودکان سرشار از شادی و انرژیهای مثبت است و هر جا که انرژی مثبت وجود داشته باشد، استرس، خستگی و نگرانیها کمرنگتر میشوند؛
همچنین بازیهای جمعی به کودکان کمک میکنند که راحتتر با دیگران ارتباط برقرار کنند و مهارتهای اجتماعی خود را بالا ببرند. به طور کلی میتوان گفت که بازیها تمام آن چیزی که کودک برای زندگی در بزرگسالی به آنها نیاز دارد را برای او فراهم میکنند.
در فرآیند درمانی، بازی از دو جهت میتواند کمککننده باشد. یکی به لحاظ تشخیصی و دیگری کاربردهای درمانی بازی که امروزه به شکلهای مختلف بازیدرمانی به کار گرفته میشود. بازی به کودک این امکان را میدهد که مسائلی که توان بیان مستقیم آنها را ندارد، در یک قالب دیگر بیان کند؛
بهویژه در مواردی که کودک در معرض آسیبهای شدید روحی قرار گرفته باشد. همچنین از آنجایی که بازی برای کودک فعالیتی لذتبخش است، کمک میکند تا برقراری ارتباط بین کودک و درمانگر سادهتر اتفاق بیفتد و کودک را ترغیب میکند تا آرام باشد، حالتهای دفاعی و لجبازیهای او را کاهش میهد و کمک میکند که کودک احساسات خود را بیپرده بیان کند. علاوه بر این، بازی فرصت بسیار مناسبی را برای بزرگسالان فراهم میکند تا دنیا را ازدیدگاه کودک درک کنند.
ارتباط بازی درمانی و فضای اتاق بازی
فضای اتاق بازی، شرایطی آرام و صمیمی ایجاد میکند تا بتوان اهداف درمانی را در محیطی که برای کودک امن، دوستانه و لذتبخش است، دنبال کرد. به همین دلیل است که امروزه بازیدرمانی بهعنوان روشی معمول، شناخته شده و موثر، در درمان انواع اختلالات روانشناختی و رفتاری کودکان کاربرد دارد.
از سوی دیگر، بازیها بسیار انعطافپذیر هستند و به همین دلیل متخصص بازیدرمانی میتواند به راحتی بازیهای متفاوتی را طراحی کند که به کمک آنها اهداف درمانی و مهارتهایی که باید به کودک آموزش داده شود، در طول بازیها محقق شوند. به طور کلی میتوان اهداف بازیدرمانی را به دو بخش تقسیم کرد: اول کاهش رفتارها و هیجانات نامطلوب، و دوم افزایش مهارتها، هیجانات مثبت و رفتارهای پسندیده.
بازیدرمانی به کودکان کمک میکند که خود را بپذیرند، اعتماد به نفس بیشتری به دست بیاورند و به توانمندیهای خود در مواجهه با مسائل مختلف باور داشته باشند. در طول بازیدرمانی کودکان مطالب بسیار زیادی را درباره ویژگیهای خود و دیگران یاد میگیرند؛ میتوانند احساسات خود را بشناسند و آنها را بیان کنند؛ دایره لغات و توانمندیهای زبانی بالاتری به دست بیاورند؛
مهارتهای لازم برای تصمیمگیری و حل مسئله را بیاموزند و مسئولیت رفتارها و انتخابهای خود را به عهده بگیرند. در مجموع، شاید بتوان تواناییهایی که کودک در طول بازیدرمانی به آنها دست پیدا میکند را در چند دسته تقسیمبندی کرد: مهارتهای ارتباط موثر، تنظیم هیجانی، قضاوت اخلاقی و همدلی با دیگران، مدیریت استرس، آماده شدن برای زندگی آینده و خودشکوفایی.

انواع بازی درمانی
مانند هر درمان دیگری، در بازیدرمانی نیز روشها و رویکردهای متفاوتی وجود دارد که به برخی از مهمترین موارد آن اشاره میکنیم:
بازیدرمانی شناختی رفتاری: بازیدرمانی شناختی رفتاری بر افکار، احساسات، تخیلات و محیط کودک تمرکز دارد. در این رویکرد، کودک از طریق انواع بازیها، میآموزد که افکار ناخوشایند و اشتباه خود را شناسایی و اصلاح کند، در مواجهه با احساساتی مثل خشم، ترس و ناراحتی، بتواند آرامش خود را به دست بیاورد. درمانگران این رویکرد از فنون رفتاری برای اصلاح رفتارهای ناپسند کودک بهره میگیرند و مهارتهایی را که کودک به آنها نیاز دارد، در طول بازیها به او آموزش دهد.
بازیدرمانی کودکمحور: در بازیدرمانی کودکمحور، هدایت بازیها و جلسات بیشتر بر عهده خود کودک است تا درمانگر. رویکرد بازیدرمانی کودکمحور عقیده دارد که اگر کودکان فرصت و فضای مناسبی برای ابراز خود، خواستهها، ناراحتیها و افکار درونی خود داشته باشند، میتوانند به تدریج راهکار مقابله با آنها را نیز پیدا کنند. بنابراین در این روش تلاش بر این است که کودک از حمایت یک درمانگر بهرهمند باشد و با همراهی او، به تواناییهای خود برای مقابله با مشکلات پی ببرند.
بازیدرمانی تعاملی والد کودک: در این روش باور این است که وقتی والدین از روشهای کنترلی یا اجباری برای مدیریت کردن رفتارهای کودک استفاده میکنند، به جای کم شدن رفتارهای نادرست، آنها را تقویت میکنند. بنابراین، بازیدرمانی تعاملی والد-کودک تلاش میکند تا به والدین یاد بدهند که رابطه امن و مناسبی برای تربیت کودکان بسازند و آن را ادامه دهند. بازیدرمانی تعاملی والد-کودک، در ابتدا برای کودکانی طراحی شد که مشکلات رفتاری مثل مقاومت و پرخاشگری داشتند، اما بسیاری از پژوهشها، تأثیر این رویکرد را در درمان بسیاری از اختلالات روانشناختی دیگر نیز نشان داد.
شنبازی: شنبازی نیز یکی از انواع روشهای بازیدرمانی است که در درمان بسیاری از اختلالات روانشناختی کودکان موثر است. کودکان از تجربه لمس کردن، قالب زدن و شکل دادن به شنها لذت میبرند. در شنبازی کودکان میتوانند دنیایی را که میخواهند بسازند، تعارضها و مشکلات خود را با استفاده از اسباببازیهای کوچک موجود در آن نشان دهند و احساس تسلط و قدرتی که در برابر مشکلات از دست داده بودند را دوباره به دست بیاورند.
قصهدرمانی: داستانها به ما کمک میکنند که دنیای بیرونی خود را بشناسیم. ما در هر داستان خود را به جای شخصیتهای مختلف میگذاریم، تجربههای آنها را تجربه میکنیم، نیازهای خود را درون آنها میبینیم و بسیاری از مشکلاتی را که با آنها روبه رو هستیم حل میکنیم.
بازی درمانی در بهبود چه اختلالاتی موثر است؟
همانطور که قبلاً هم به این موضوع اشاره کردیم، استفاده از انواع بازیها در تشخیص و درمان اختلالات دوره کودکی، یکی از موثرترین و مهمترین ابزار روانشناسان کودک است. انواع روشهای بازیدرمانی در درمان طیف گستردهای از اختلالات کودکان کاربرد داشته است.
روشهای بازیدرمانی در درمان انواع اختلالات از قبیل بیشفعالی و عدم تمرکز کودکان، رفتارهای پرخاشگرانه، لجبازی کودکان، اختلالات اضطرابی مثل اضطراب جدایی، ترسهای دوره کودکی، وسواس، افسردگی، مشکلات کودکان طلاق، مشکلات مرتبط با مدرسه، مشکل در روابط اجتماعی و اوتیسم کاربرد دارند.
مدیریت این مجموعه دکتر فاطمه رجبی فرد دارای تحصیلات عالی در زمینه اختلالات کودک و نوجوان هستند و به سبب تجربه کاری در مدارس و مراکز روانشناسی از بهترین روانشناس های کودک ایران می باشند، با در نظر گرفتن شاخص تخصص و انگیزه، اقدام به گردآوری تیم متخصص و جوان در یک فضای ایده آل برای کودک نموده و بزرگ ترین و مجهزترین کلینیک روانشناسی شرق تهران را راه اندازی کرده است. هدف مرکز روانشناسی انتخاب موثر ایجاد آرامش و امنیت برای کودکان و نوجوانان می باشد.
شما میتوانید در بهترین مرکز مشاوره شرق تهران با بهترین امکانات خدمات روانشناسی خود را با انتخاب نو و با کیفیتی مناسب دریافت نمایید. همکاران ما در این مرکز روانشناسی پاسخگوی تمامی نیاز های شما دوستان هستند.تخصص ما روانشناسی کودک و نوجوان است.درخواست مشاوره



